ТАВОФУҚИ ТОҶИКИСТОНУ ҚИРҒИЗИСТОН БАР САРИ БОЗ 14 КИЛОМЕТРИ МАРЗИ ДУ КИШВАР
Ба Тоҷикистону Қирғизистон муяссар шудааст, ки бар сари боз 14 километри марзи муштараки ин ду кишвар, ки дар солҳои охир ба марзи аз ҳама ноором дар Осиёи Марказӣ табдил ёфтааст, ба тавофуқ даст биёбанд.
Девони вазирони Қирғизистон хабар дод, ки аз 12 то 18 октябри соли 2023 дар шаҳри Бӯстони вилояти Суғди Тоҷикистон мулоқоти навбатии гуруҳҳои харитасоз ё топографии ҳайъатҳои давлатии ду кишвар оид ба таъйин ва аломатгузории марзҳо доир шуд.
“Гуруҳҳои топографӣ 13 километри 980 метри марзи давлатии Қирғизистону Тоҷикистонро мушаххас карданд. Тарафҳо корро барои таъйини қитъаҳои боқимондаи марз дар мулоқоти оянда, ки дар қаламрави Ҷумҳурии Қирғизистон доир мешавад, идома хоҳанд дод. Пиромуни натиҷаҳои мулоқот протоколи дахлдор ба имзо расид”, – гуфта мешавад дар иттилоияи расмӣ.
Тафсилоти дигар оварда нашудааст. Маълум нест, ки ин наздики 14 километри марз, ки дар нишасти Бӯстон мувофиқатшуда марбут ба кадом қитъаҳо аз беш аз 300 километр қитъаҳои баҳсии боқимонда дар марзи Тоҷикистон бо Қирғизистон аст? Дар иттилоияи кӯтоҳ танҳо таъкид шудааст, ки “мулоқот дар фазои дӯстона ва ҳусни тафоҳум баргузор шуд”.
Аз аввали моҳи октябр Тоҷикистону Қирғизистон инак бори дуюм аз пешравӣ дар музокироти марзӣ хабар медиҳанд. Рӯзи 8 октябр дар пайи музокироте, ки аз 3 то 8 октябр дар шаҳри Бодканди Қирғизистон баргузор шуд, тарафҳо хабар доданд, ки боз 43 километру 320 метри марзи умумии байни ин ду кишварро мушаххас кардаанд.
Ҳарду даври музокираҳо дар Бодканду Бӯстон дар пайи мулоқотҳо сарони ҳайъатҳои ҳукуматӣ дар музокироти марзӣ раисони Кумитаҳои давлатии амнияти миллии ду кишвар Саймумин Ятимов ва Қамчибек Тошиев доир шуданд. Дар анҷоми мулоқоти қаблии Ятимов ва Тошиев, ки рӯзи 2 октябр дар Бодканд доир шуд, протоколи №44 ба имзо расид. Матни ин протокол дар ягон ҷо нашр нашудааст, вале ҳам Тошиев ва ҳам Ятимов изҳор доштанд, ки ин санад роҳро ба сӯи ҳалли ниҳоии мушкилоти марзии ду кишвар боз мекунад.
Бархе расонаҳои қирғизии наздик ба Тошиев иддао карданд, ки гӯё Тоҷикистон дар ҷараёни ин даври музокирот аз даъвоҳои қаблии худ дар масъалаи марз даст кашидааст. Душанбе то ҳол ин иддаоҳо дар бораи гӯё аз даъвои заминҳояш даст кашидани Душанберо ягон шарҳе надодааст.
Вале Паймони миллӣ, як эътилофи нирӯҳои оппозитсияи тоҷик рӯзи 4 октябр аз ҳукумат хост, ки дар ҷараёни музокирот бо Қирғизистон ҷамоати Ворухро ҳамчун анклав набояд бипазирад. Ин созмон аз кадом манбаъ гирифтани хабари гӯё дар музокироти ахир бо Қирғизистон баррасӣ шудани мақоми Ворухро шарҳ надод.
Ҳамин тавр, баъди мулоқоти Ятимов ва Тошиев дар сегменти қирғизии шабакаҳои иҷтимоӣ видеое нашр шуд, ки дар он иддао мешуд, ки гӯё бар асоси тавофуқоти бадастомада, Қирғизистон заминеро, ки дар он мазори Кучлукхон, ё Олтинмазор ҷойгир шудааст, ба Тоҷикистон додааст.
Аммо Кумитаи давлатии амнияти миллии Қирғизистон инро рад кард ва гуфт: “Нирӯҳои манфиатдор дар шабакаҳои иҷтимоӣ ва дар расонаҳо пиромуни гӯё ба ҷониби Тоҷикистон додани заминҳои Қирғизистон маъракаи ҳадафмандонаро бо мақсади беорӯ кардани мақомоти давлатӣ ба роҳ андохтаанд. Маълумоти нашркардаи корбарони харобкор асос надорад. Ба ин далел, Кумитаи давлатии амнияти миллӣ аз шаҳрвандон хоҳиш мекунад, ки ба чунин иғвоҳо дода нашаванж. Ҳамчунин аз аҳли ҷомиа хоста мешавад, ки танҳо ба маълумоти расмии ниҳодҳои давлатӣ таваҷҷуҳ кунанд!”
Ёдовар мешавем, бо гузашти 30 сол аз суқути СССР, аз 970 км марзи Тоҷикистону Қирғизистон то кунун беш аз 300 километраш ҳамчунон таъйин ва аломатгузорӣ нашудааст. Дар қитъаҳои баҳсӣ, ки асосан дар марзи ноҳияҳои Бодканду Лайлаки вилояти Бодканди Қирғизистон бо ҷамоатҳои шаҳри Исфара ва ноҳияи Ғафурови вилояти Суғди Тоҷикистон ҷойгир шудаанд, ҳар сари чанд вақт бар сари обу замину чарогоҳу роҳ муноқишаҳо рух медиҳанд. Ин муноқишаҳо баъзан ба тирпаррониҳо мепечанд ва боиси ҳалокати мардум аз ду тараф мешаванд.
Дар ду соли охири 2021-2022 дар натиҷаи задухӯрдҳои мусаллаҳона дар марзи ду кишвар дастикам 240 нафар кушта шуда, ҳудуди 750 нафар аз ҳарду ҷониб захмӣ шудаанд.
Аммо муноқишаи аз ҳама хунин муноқишаи рӯзҳои 16-18 сентябри соли 2022 буд, ки Қирғизистон кушта шудани 36 нафар аз ҷониби худро хабар дод ва расонаҳои Тоҷикистон рӯйхатти беш аз 80 кушташуда аз тарафи дигарро нашр карданд. Ин муноқиша хунинтарин муноқиша дар таърихи муноқишаҳои марзии тамоми Осиёи Марказӣ баъд аз суқути СССР дониста мешавад.
